Chủ đề "Làm nông nghiệp hữu cơ tại Mỹ" của tuần này là cover crop, một chủ đề được nhiều người quan tâm. Cover crop có thể áp dụng vào mô hình canh tác ngoài trời và cả trong nhà kính. Tuy nhiên đối với những mô hình trồng trên những giá thể, hoặc bầu đất trong nhà kính mà mình thấy hiện nay ở Việt Nam đang làm thì khó áp dụng. Nếu có áp dụng thì cũng không đạt hết những hiệu quả mà cover crop mang lại.
1- Vì sao nên sử dụng cover crop?
Giữ vai trò quan trọng trong canh tác hữu cơ.
Việc sử dụng cover crop được xem là một chiến thuật cần thiết trong canh tác và trồng trọt rau hữu cơ. Vai trò của cover crop rất quan trọng như là cung cấp chất dinh dưỡng tự nhiên cho cây trồng, và đặc biệt là giúp quản lí nguồn đất canh tác. Cover crop là những loại giống được trồng chỉ để bảo vệ và cải tạo nguồn đất canh tác chứ rất ít người trồng để thu hoạch cho mục đích thương mại. Tuy nhiên, có một số loại cover crop người ta thu hoạch để làm rơm hoặc thức ăn cho gia súc. Ở Mỹ cover crop thường được trồng sau vụ mùa thu và sẽ được xới và phâ huỷ trước vụ mùa xuân năm sau. Có những loại cover crop được trồng xen canh với mùa vụ thường để kịp thời cung cấp dinh dưỡng và chất hữu cơ cho đất. Vì cover crop có nhiều loại và mỗi loại sẽ được sử dụng tuỳ thuộc vào loại đất và điều kiện thời tiết ở địa điểm đó.
Cover crop bồi dưỡng lượng N tự nhiên và chất hữu cơ cho đất, bảo vệ bề mặt đất, góp phần cản cỏ dại và dịch bệnh. Nói chung thì cover crop có nhiều lợi ích nếu được sử dụng một cách hợp lí. Nhưng nó cũng sẽ gây hại cho người nông dân nếu sử dụng một cách không đúng và hợp lí.
Phân loại cover crop, green manure, và catch crop
Dù cover crop là từ được dùng nhiều nhất, bao quát luôn những từ còn lại, nhưng mỗi loại có công dụng riêng, và những công dụng đó được ẩn chứa ngay trong tên gọi.
Cover crop: được dùng để chống xói mòn đất, được trồng bao phủ vùng đất trống chưa canh tác tới.
Green manure: được trồng để cung cấp dinh dưỡng và chất hữu cơ cho đất.
Catch crop: được trồng sau mỗi mùa thu hoạch để sử dụng những chất dinh dưỡng còn sót lại trong đất mà giống cây trồng vừa thu hoạch chưa sử dụng tới, việc này chống sự tích tụ của chất dinh dưỡng.
2- Lợi ích từ Cover Crop
Dù được trồng một mình hay kết hợp với nhau, cover crop có rất nhiều lợi ích trong nông nghiệp hữu cơ. Trên thị thường có rất nhiều loại giống cover crop, nên khi lựa chọn loại cover crop nào để sử dụng, phải cân nhắc thật kĩ.
Cung cấp Nitơ
Lợi ích này được xếp đầu tiên vì nó rất quan trọng, theo mình là quan trọng nhất trong canh tác hữu cơ. Như mọi người đã biết, N là một trong 3 thành phần quan trọng nhất cho sự sinh trưởng của các loài sinh vật. Các loại cây họ đậu được trồng để đáp ứng mục đích này. Khuẩn Rhizobia sống ở những rễ cây họ đậu này. Loại vi khuẩn này cộng sinh với rễ cây họ đậu để chuyển hoá khí Nitơ trong không khí thành loại Nitơ mà cây trồng có thể hấp thụ được. Ở đây ở những tiệm bán hạt giống, họ thường bán kèm lọ mô khuẩn Rhizobia với túi hạt cover crop. Những người lần đầu sử dụng sẽ mua cả 2 loại này, vì sự cộng sinh là cần thiết trong sự chuyển hoá N trong không khí thành hợp chất có chứa N mà cây có thể hấp thụ được. Trước khi trồng loại cover crop này, cần phải xác định lượng N cần bổ sunh vào đất là bao nhiêu để xác định số lượng hạt cần trồng.
Cung cấp chất hữu cơ
Chất hữu cơ như mình có đề cập đến ở bài trước, chất hữu cơ cũng cần thiết trong nông nghiệp hữu cơ. Thật ra chất hữu cơ không cần có hàm lượng dinh dưỡng cao. Nhưng các chất hữu cơ này giúp thúc đẩy hoạt động của các vi sinh vật có trong lòng đất. Các loại hạt như ngũ cốc, lúa mạch, hay buckwheat thường được dùng với mục đích này. Ở farm trường mình làm, đầu mùa hè họ trồng buckwheat xuống từ 1 đến 2 tháng, sau đó họ sẽ dùng máy cắt cỏ cắt hết đám buckwheat này, dưới trời nắng tầm 1 đến 3 ngày, khi buckwheat này khô lại, họ dùng tractor lớn để xới vùng đất này, nhằm đẩy những chất hữu cơ này sâu xuống đất.
Tìm vét những chất dinh dưỡng còn dư
Loại cover crop này được trồng xuống đất sau khi thu hoạch. Vì mỗi loại cây cần lượng dinh dưỡng khác nhau, nên sau mỗi vụ mùa chất dinh dưỡng này sẽ nhiều hơn chất dinh dưỡng kia. Nên để cân bằng các loại chất dinh dưỡng trong đất sau mỗi mùa vụ, những loại cover crop có bộ rễ sâu được ưu tiên sử dụng. Vì bộ rễ sâu sẽ đi sâu xuống lòng đất, sử dụng hết những chất dinh dưỡng còn sót lại. Các loại như cải mustard hay lúa mạch được sử dụng với mục đích này. Mình giải thích thêm vì sao sự tồn đọng dinh dưỡng gây ảnh hưởng đến mùa vụ sau. Chất dinh dưỡng đương nhiên là cần thiết nhưng nếu quá nhiều sẽ làm ảnh hưởng đến sự phát triển của cây, như quá nhiều N sẽ làm cháy lá cây. Ngoài ra sự tồn đọng để lâu dài sẽ có nguy cơ làm ô nhiễm nguồn nước ngầm.
Chống xói mòn
Cover crop còn giúp tăng độ che phủ mặt đất. Các loại giống phát triển nhanh là có tán lá rộng thường được ưu tiên trồng để lấy lợi ích này. Vì những loại đó cho độ che phủ cao. Ngoài việc giữ lại chất dinh dưỡng trong đất dưới tác động của mưa và gió, cover crop còn bảo vệ cấu trúc của đất.
Cải tạo cấu trúc của đất
Song song với việc bổ sung chất hữu cơ vào đất, cấu trúc của đất cũng được cải tạo. Các giống có sinh khối lớn được ưu tiên trồng với mục đích này. Các bạn tưởng tượng rằng ở dưới lòng đất, ngoài 3 thành phần hạt đất cát, thịt, sét sẽ có những chất hữu cơ khác. Những loại cây có sinh khối lớn, sau khi xới thì chúng được chôn dưới lòng đất tăng độ tơi xốp cho đất. Ngoài ra, những loại cây phân huỷ chậm tăng độ tơi xốp cho đất trong thời gian lâu hơn.
Tăng độ thoát nước
Những loại cover crop có rễ sâu, chẳng hạn như củ cải trắng. Với rễ đi sâu vào lòng đất, nó sẽ phá vỡ tầng lớp đất đặc cứng và từ từ cải thiện độ tiêu nước đất. Ngoài ra với sinh khối lớn của bộ rễ, trong quá trình phân huỷ của bộ rễ, hoạt động của những vi sinh vật cũng diễn ra mạnh mẽ hơn.
Bảo vệ nguồn nước
Như ở mục trên mình có đề cập đến việc tồn đọng của chất dinh dưỡng còn dư. Theo thời gian những chất này theo đường chảy của dòng nước sẽ gây ảnh hưởng đến những vùng nước ngầm. Lưu ý là những vùng có mưa nhiều thì không nên trồng nhiều loại cover crop họ đậu, vì lượng N quá nhiều sẽ đi theo vào mạch nước ngầm và gây ô nhiễm.
Thu hút các loài thụ phấn
Nếu sử dụng cover crop đều đặn theo hàng năm sẽ tạo thói quen cho các loại thụ phấn. Để sử dụng cover crop với mục đích này thì cover crop phải được trồng đều đặn qua từng năm. Các loại cover crop có hoa nhiều như cải mustard hay buckwheat được sử dụng nhiều ở Mỹ. Ngoài ra tránh cắt các loại cover crop này cùng 1 lúc vì dễ gây ảnh hưởng đến các loài thụ phấn này.
Giúp cản trở cỏ dại và dịch bệnh
Cover crop rất lợi hại trong việc xử lý cỏ dại. Bằng nhiều cơ chế khác nhau, cover crop có thể hạ cỏ dại 1 cách dễ dàng. Cover crop là những loại cây dễ sinh trưởng và phát triển. Ở trường mình, chu vi bên ngoài khu đất canh tác, họ trồng cover khoảng 1 - 2m để ngăn hạt cỏ dại bay vào trong. Cover crop như buckwheat mọc cao, che hết ánh nắng nên những ngọn cỏ dại sẽ không thể nào phát triển được. Các loại cover crop còn tiết ra hỗn hợp chất gây ảnh hưởng đến sự nảy mầm của các loại cỏ dại. Ngoài ra, theo cơ chế này cover crop còn ngăn cảnh sự sinh sôi của nhiều mầm bệnh hại cây trồng.
Qua gần 1 tháng viết bài, mình cảm thấy rất vui vì làm quen được nhiều bạn theo dõi page này, hơn 11 ngàn người bạn mà mình nghĩa có duyên nên mới được biết đến nhau. Hơn nữa, có rất nhiều bạn có tâm huyết đến việc trồng rau hữu cơ, mình cũng vậy. Về việc viết bài, nó giúp mình trau dồi nhiều kiến thức, vì trước khi viết mình cũng phải kiểm tra xem có gì sai sót hay không. Qua vài note về organic farming, cũng như nhiều post ở wall, mình sẽ quyết định không viết nhiều về lí thuyết nữa, vì lúc viết khá chán và cũng khó diễn tả ý mình muốn nói. Vả lại những phần lí thuyết cũng không khó để google ra nếu các bạn muốn tìm hiểu thêm. Về viết bài mình sẽ viết tiếp nhưng sẽ kiếm nhiều chủ đề hấp dẫn cho mọi người đọc đỡ chán. Có thể mình sẽ làm post Q&A để trả lời câu hỏi của mọi người. Khi trả lời câu hỏi của 1 người có thể đó cũng là câu hỏi của nhiều người khác nữa, và mình cũng trả lời cái mà mọi người muốn biết, muốn nghe. Cũng hơi dài dòng nên thôi tạm ngưng. Cám ơn các bạn đã đọc, đặc biệt những bạn đẹp trai, đẹp gái đã đọc hết bài và đang đọc những dòng này. À, nếu các bạn thấy hay, thì nhấn like hay share để các bạn khác biết đến page và cùng đọc. Nếu không hay thì khỏi.
Nguồn fb: Organic Farming - 4 - Cover Crop
